Petrus, apostel,
passim descripta et etiam typis publicata hoc ordine: 1. Wilhelmus de Mechlinia et duo ignoti pontifices. 2. Duo Ottones de Geldria et de Lippia. 3. Baldericus et Godefridus. 4. Henricus de Vianda et Otto de Hollandia. Ad templi egressum meridionalem haec verba leguntur (...). Et quod fere praeterieram: eo loco, ubi olim altare XI millium virginum fuit, celebratum anno 1580 funus postremi episcopi vir geniculans coram tutelari divo, * cum hoc in aurea area epitaphio: In 't jaer ons Heeren MCCCXCIII, den XIII dach van october, sterft Gosen ten Hove, neve heer Roberts van Wissche. Bidt voor de ziel. Ex Molano, libro 1, capite 14, De canonicis , videtur: 'Sub Godeboldo episcopo prima prebenda data esse decano Maioris ecclesiae, iuxta commune consilium prioratus sui in laboris temporalis consolationem. Coloniensi ecclesia refragante, sed tamen post eo accederet ut idem imitaretur.' . Molanus 1587 , Liber 1, caput 14, pag. 44: ‘Sub Godebaldo episcopo prima praebenda data esse decano Maioris ecclesiae, iuxta commune consilium prioratus sui in laboris temporalis consolationem. Coloniensis ecclesia rescripsit'. Sed tamen post eo accederet ut idem imitaretur. Cassander, caput 26, dicebat 'manere tamen vestigia communis ac canonicae vitae in aedificiis et nominibus.' . Cassander 1616, Caput 26, dat wil zeggen Articulus XXV De monachatu (et) De canonicis, 1009-1010) '... manent tamen vestigia huius communis & canonicae vitae, sed in aedificiis ac nominibus tantum.' restaurata. Unum ad meridiem e veteribus superest, cum hisce signis ad dextrum latus. * A sinistro vel inferiore templi latere, est canonicus genubus suo habitu solemni albato innixus, quem puto Nijkerckium, vitri donatorem, cum divo tutelari, cuius quoque sexdecim insignia non uno in loco exprimuntur, et plenissime in templo divi Joannis, iuxta sepulcrum eius. Ad chori quoque exteriorem partem, pilae sive columnae a diversis ornatae olim erant divorum statuis, quibus iam amotis manent adhuc picturae, aulaea pretiosa simulantes, cum donatorum signis familiarum, quae hic apponenda duxi. Ad septentrionem: Adriani Rams, canonici Martiniani, qui obiit 22 junii anno 1518. * Sub statua: Sanctus Adrianus. Infra hoc epitaphium: * In 't jaer ons Heeren MCCCCC[XVIII] sterft Mr Adriaen Ram ... Cum insigniis Rammiorum. Et paullo inferius: In 't jaer MCCCCCL, opten XVII dach [van] mey, sterft mr. Adriaen Ram, canonic ten Doem, sijn neef, hier beyde begraven. Infra insignia Ram et Van der Hoeve. . Zie Borst e.a. 1997, 116. Ad meridiem vero Frederici de Coninck, canonici electi anno 1509. Sanctus Sebastianus. * In ambitu chori ad septentrionem est sacellum exiguum, in quo olim altare positum fuit a praeposito Uterlo, qui ibidem sepulcrum sibi fieri curavit. In pariete spectatur etiam-num divae Petronellae imago evanescente rubrica, quae olim fuit super inducta, et extat insuper lapis, his verbis notatus: Hee sunt relliquie quae in hoc altari continentur, quas dominus Swederus Uterloo prepositus et archidiaconus huius ecclesie Traiectensis, fundator et dotator huius altaris, hic congregavit, primum de ligno Domini, de sepulcro Domini, de calice Domini, quo in cena consacravit, sanctorum Petri, Bartolomei et Mathei, apostolorum. Est amplum inde sacellum olim, ut puto, Clivensium, in quo nuper Mulartius vitreas renovavit fenestras, ut supra expressimus. Hic nihil picturae restabat in parietibus, praeterquam signa ut videbatur Oosthoorniorum, in sanguinea area tria cornua candida. Secretum inerat eodem in sacello oratorium, ab omnium aditu seclusum, quod picturas in pariete plures continebat. In ambitu supradicto supra ianuam, quondam in lapide parietis, haec fugientibus fere literis legebantur: ... Ad orientem retro chorum, ossa quorundam episcoporum tumulata sunt, et suis notata versibus, quae vidi [De toren] De turre . Op deze pag. komt naast elkaar turre en turri voor als ablativusvorm; turri is de gangbare vorm. huius templi quae maxima mole ad summam altitudinem perducta est, quo tempore inchoata, quo item perfecta fuit, hi versus ibidem incisi, indicant: Doe men screef MCCC twintich ende een, wert van mijn geleyt den eersten steen. Als men screef MCCC twe ende tachtich was ik volmaect soe men nu siet warachtich. et M, ter C, bis X, semel I, Paulique Johannis . Petrique is in het hs. onderstreept (dat wil zeggen doorgehaald) en Johannis is er bovengeschreven. In werkelijkheid staat er 'festo Paulique Johannis' (zie Haslinghuis en Peeters 1965, 457). Haslinghuis en Peeters 1965, verwijst aldaar naar Muller 1906 (1) 170, waar ook nog een derde gedichtje staat. Turris adaptatur qua Traiectum decoratur. In coemiterio lapides sepulcrales duos vidi colore caeruleo cum marcellis, latomos ibi sepultos indicantibus, cum his signis et literis in vivo lapide ad exteriorem templi parietem: * Anno MCCCC LXXXVIII sterft Jacob Gielissoon, steenhouder, ende leyt hier begraven: bidt Godt voor de siel. In 't jaer MCCCC LXXXVIIII, den V in junio, sterft Sweer Hendricx, steenhouwer. Op een sarck dicht daerbij staen deese woorden ende wapen: Anno MCCCCLXXV sterft Jacob van der Borch, meyster in den Dom was, bidt voor de siel. * Ad portam templi occidentalem sub turri legitur sequens epitaphium, vulgari lingua non iniucundum temporis simplicitate: Daer men gaet nae Sunte Salvatoor Onder den Domstoorn, daervoor Men bootscapt van Jesus, Daer leggen drie, die heeten aldus: Henricus Gruter, Reimburch, Mechtelt. Maria neemp se in u gewelt. MCCCLXXX ende drie, Soo sijn sij als ick besie. . Haslinghuis en Peeters 1965, 458 leest (in het andere hs.) 'Remburch', en 'als elck' i.p.v. 'als ick'. Bij den uuytganck iuxta meridiem est in lapide ad parietem [Pieterskerk] Circa annum 1050 fundatum est templum ac collegium, divo Petro sacrum, in urbe Traiecto ab episcopo Bernulpho, qui in crypta eiusdem templi sepultus, miraculis vulgi fama celebris habebatur, atque in primis puerorum ac infantium morbis, credebatur olim mederi. De fundatione templi vetusti, hi versus, militum iniuria consumpti, nuper iubente collegio restaurati sunt, et ante chorum collocati. D.O.M. ac memoriae sacrum. . Voor het hier volgende gedicht zie Van Akerlaken 1954, 53-57. In r. 5 leest hij pacem, niet palam; in r. 7 abusievelijk apertitura. Hic sunt confossa Bernoldi praesulis ossa. Laudet eum glossa, dedit hic quia munera grossa Praefuit hac sorte: Sunt sede vacante subortae Lites distorte, pro presule flente cohorte Venit rex Conrat, ut palam mox ibi ponat Datque cohors tota regi de praesule vota. Retro dimissa paritura coniuge Gisla Oosterbeec villa prope Be r noldum parit illa Tunc ibi curatum, cui rex dat pontificatum, Ob nova portata, quod erat proles sibi nata. Vicenus Bernold pastor successit Adelbold Annis septenis bene rexit bis quoque denis Holland militiam iunxit ad ecclesiam. Sanctis Baptistae, Petro, Paulo, Lebuino Quattuor ecclesias condidit egregias Quater . In de marge: A. attendas decimo quartoque cal. Augusti semel M semel L dum scandit ad arcem. Non mala mors subita, quam precessit bona vita. Fundata et dotata haec basilica, a domino Bernoldo, XX Traiectensi episcopo, Henrico III, Conradi filio, ac dedicata ipsis cal. maii, anno a nato Christo MXL V III, cui beatae eorum memoriae . Van Akerlaken 1954 leest hier 'Bernoldi ecclesiae monumentum.' hoc posuerunt. Scriptum in parvula tabella, in domo capitulari, et in libro minore obituum sancti Petri. Anno 1[...] Vitra pleraque omnia, vel temporis vel hominum iniuria, perierunt, quae nuperContra hoc vitrum a parte meridionali, est aliud imperatricis, cum hisce scutis, signis et insignibus, historia est Herodiadis saltantis. * Diva Elisabetha, cum tunica rubea et palla purpurea. * Inscriptio, temporum iniuria, plane periit. Vicinum huic est vitrum, cum simili pictura in supremo, historia. Unctio Davidis. Angelus, angelus * Ab altera parte versus aquilonem, sequitur vitrum vicinum imperatoris, in cuius supremitate historia est, inde (...). Divus Petrus tutelaris. * Dominus Thomas de Niekercken, sancti Joannis Traiectensis quondam ch[orepiscopus] dn... electus. Hoc vitrum sancti Joannis honori (...) *In sacello ibidem Saudenbalchiorum, haec leguntur in arae olim fundamento, notata vernacula lingua. Anno MCCLXXX, daechs nae sint Juliane, joncfrou, sterft Huych Zoudenbalch, onse canonic, hier begraven, bidt. Anno MCCCVIII, daechs nae Crispini ende Crispiniani, sterft Frederic Zoudenbalch, sijn broeder, vader van den fundateur, hier begraven, bidt. Anno MCCCXII, sint Jorisdaech, sterft die eerweerdige heer Gerrit Zoudenbalch, wijlen proost deser kercken, nae Domdeken ende canonick ten Dom, sinte Peters ende deser kercken t' Utrecht, fundateur deser capelle, met twe priesteren in de eer van de almogende Godt, der heylige joncfrouwe Maria, ende der heyliger apostelen sint Philippus ende sint Jacobs, ter zijden sijn vader begraven, bidt. Anno MCCCX, den III april, sterff joncfrouw Haels, Frederick Zoudenbalchs dochter, hier begraven, bidt voor de ziel. Ad parietem in tabulis suspensis, sequentia insignia spectantur: * Contra superiora insignia, ad inferiorem sacelli partem, pendent VIII scuta, tam paterna quam materna, Joannis Soudenbalchii, filii Gerardi domini de Urck, qui ante parentes obiit. * In sacello quodam meridionali lapis est cum hoc epitaphio: D.O.M. * Guillelmo Lockhorst, iuris utriusque doctori, canonico et scholastico huius ecclesiae Traiectensis beatae Mariae, amici et executores posteritatis ergo posuerunt. Vixit annos 73, obiit XI julii 1559.* Gheen ander leeven. . Er lijkt te staan: Gheenandet lieven. * Resurgentis Christi historia. Sampson portas in humeris ferens. Jonas e ceti voragine prodiens. Onse lieve Vrou op de halve maen. * Divus tutelaris armatus cum pallio rubeo. * Christus patres ex limbo deducit ad superos. Davidis simulacrum cum capite Goliath. Imago Sampsonis leonem occidentis. In jaer ons Heeren XV c ende XXI, Jan van Meerten van Essesteyn dit glas maken dede. Sit nomen Domini benedictum. Sanctus Andreas. * Histoire van de affneminge Christi lichaems van den cruce. * Exhibitio Christi. * Abbas geniculans habitu solemni, cui adstat divus Bernardus habitu monachi. Diva Virgo cum puero. Sanctus Laurentius. Een knielent man in een swarten tabbart. Onse lieve Vrou. Een knielende vrou in 't swart. * Sint Andries - Sint Peter. Ick, Willem Scay Gijsbertsz, altijt bereit. Wapen uyt. Abraham filium Isaac Deo offerre parat. Simulchrum Christi in crucem sublati. Moyses serpentem extollit. Monachus habitu carmelitano geniculans, cum divo Petro. Divi Michaelis imago. Monachus Marianus veste carmelitana, cum divo Johanne. * Christus crucem suam baiulans. Historia Abrahami, Isaacum secum ducentis ad imolandum. Patriarcha vel carmelitus legens, cui adstat mulier cum cruce Andreana. Geniculans - Episcopus - Divus Andreas. Egidio Bernardi. * Hic Christus coronatur et flagellatur. Episcopus. Diva Virgo cum puero. * Monachus exprimens haec verba: Monstra te esse matrem.
subject
Petrus, apostel,
label
Petrus, apostel,