Andreas, apostel
factus fuerat, cupiens instructa acie cives Ultraiectinos invadere, apparuit in aëre Jhesus in cruce pendens, supra capita Traiectinorum, unde Lichtenbergenses perterriti caesi et fugati fuerunt, ita ut ipse dominus Jacobus cum magno periculo evaserit. Ultraiectenses vero, extensis et volantibus sigillis, summo cum gaudio et triumpho in civitate reversi sunt illaesi. Gestum fuit hoc bellum anno 1305. Licet Lichtenbergensium numerus longe maior fuerit. Hic autem dominus Jacobus, inter caetera eques auratus, Wilhelmum de Mechlinea, episcopum in aedibus suis de Lichtenberch, in palatio civitatis Traiectensis sitis, propria authoritate captivum integrum annum detinuit, qui postea ope rusticorum aliquot inde liberatus, dictam captivitatem ulcisci cupiens, in loco dicto Hoge Noirt prope Malrum, non longe a Traiecto, ab eodem domino Jacobo cum suis oppressus est. Memoriae huius facti: Cronica divis[ionum] 21. caput 24, pagina 202, et ex eodem Gouthoven, in cronico suo, pagina 362; . Van Gouthoeven 1620, 362 'Van die opsetten ende aenslagen die Heere Iacob van Lichtenburgh maecte teghen die van Wtrecht'. '21. caput 24, pag. 202' niet gevonden. Heda, pagina 343. . Heda 1612, 345-346; UBU hs 4 K 18, 'ex libris Arnoldi Buchellii Batavi 1613' met zijn aantekeningen en correcties): 'Haud longè à Montiforti locum, Hooghewaerdt' (door B. verbeterd in -woerdt); dus niet 'Hoge Noirt prope Malrum.' Montfoort / Croy / Bronchorst / Robaix / Pellanen / Craon / Teckelenborch / Lanoy. * Pictura sequebatur in eodem vitro, nescio cuius historiae sacrae, et hic depicta erat diva virgo, quam sibi tutelarem divam videbatur elegisse. Sanctus Johannes tutelaris divus / Sancta Barbara diva tutelaris / Hic nescio quae diva tutelaris. * Culenborch / Renty / Hoern / Herselles / Muers / Vlaendren / Lippe / Oignies. * Leo, ursus, cervus, canis venaticus, simia. Sequitur oratorium Ludolfi Venii Campensis, decani huius templi, qui obiit A.D. 1508. In vitro spectatur missae solemnis celebratio. Inde hic simulacrum sancti Andraeae apostoli, divi tutelaris, erat depictum et haec signa. * Hic mulieris puerum in ulnis gestantis pictura erat, eiusdem tutelaris divae. * Hic item divus, nescio quis tutelaris, erat depictus. Hinc aliud est sacellum Saudenbalchiorum, nempe Gerardi, canonici ac thesaurarii, et Hendrici canonici, fratrum, ubi in suprema vitri parte, 16 consanguinitatis signa, confuso ordine, spectantur. . In de marge: Hoc ordine a me positi, vide Libri magni insigniorum folium (...) Sand Leck. [Janskerk] Collegiorum canonicorum ordine quartum, ab eodem Bernulpho, episcopo, in honorem divi Joannis Baptistae fundatum est, manetque adhuc hodie in loco urbis amoenissimo, arboribus undique septum. Hoc templum, quod iam concionibus Gallicis habendis destinatum, publicam quoque urbis bibliothecam, ex liberali donatione nobilis viri Huberti Buchellii, ac clarissimi ordinum syndici, Everhardi Pollionis, conservat in choro. Buchellii vero effigies, Coloniae anno 15.. ad vivum per Albanum, pictorem, expressa in tabella, ibidem pendet cum hac inscriptione et insigniis: A parte paterna: * Buchel / Stromberger / Cloits / Betzdorf, a materna: * Zulen van Blasenborch / Culemborch / Gruythusen / Trinden. Obiit anno 1599, 28 maii. Vitra in choro V adhuc semifracta supersunt, sequentibus picturis ac insigniis. In medio seu in supremo loco chori, depicta historia ut videtur Elisabethae, Mariam invisentis, caeterum inscriptio plane deleta; aliquae ita turbata sunt, ut nihil de iis indicare potuerim. Decapitatio Joannis in suprema parte. Ad dextrum latus versus septentrionem, vitrum est, ab imperatore Carolo V positum, in quo depicta historia Johannis, Christum in flumine abluentis in summo, a lateribus eiusdem vitri haec signa: * Divus Andreas, tutelaris. *In templo ad meridiem vitrum est, in quo supersunt antiqua Vresiorum insignia, suis coloribus depicta. * In alio lapide pavimenti. [] Anno Domini XV c LXXIX, den 12 julii, is gerust Geertruyt Dirc de Boyen dochter, hier begraven, Godt heb de ziel. Anno XV ... is gerust in Godt, Hendrick Berntsz van Haerlem, hier begreven, Godt heb de ziel. In lapide prope turrim: In 't jaer ons Heeren 1538 sterft Jan ... van Hattem, hier begreven. Sine signis ullo praeterquam mortuario. Ad parietem meridionalem, in lapide Benthemico, sequentia leguntur: Anno XV c ende XIX sterft ... Soest, hier begraven. Ad pilam templi non procul hinc, ubi quondam stetit altare, leguntur literis capitalibus aureis: Anno XV c ende XLIIII, op sint Catarinendach, is dit altaer geconsacreert ter eeren Godts, ende dat weerdige bloet Jesu Christi, ende sijn weerdige moeder de maget Marie, sint Jan evangelist, sint Andries, sinte Cornelis paus ende alle andere Goods heyligen. * Ad partem templi septentrionalem, in lapide Benthemico, parietis est monumentum quod sequitur: [] Hier leyt begraven Jacob Colin de Nole, beeltsnider, die sterft anno 1601, den 8 meert. In lapide caeruleo pavimenti: [] Hoc sepulchrum pertinet Carolo Pelt (...) anno Domini 1587, 13 julii, obiit Petrus Pelt. Ad pilam quandam, haec depicta adhuc restat, nescio cuius divi imago. *In seecker memori tafel in 't (...) van 't selve pant, de anno 1482, staen de volgende wapenen van Aemstel ende Isselstein, aldus: Borselen / Heemstede / Haemstede / Isselstein / Aemstel / Cronenburch / Culemborch / Heemskerck. * [In 't jaar ons Heeren 1603, den 3e dag van november, sterft joncfrou Mechteld, ende den negentiende dag daarna sterft joncfrou Margreet, gesuster van Myerdam, getwee de jonckvroue alhier begraven, bid voor haar zielen]. . In negentiende-eeuwse hand. Signa sub pedes; * divus tutelaris. Sanctus Andreas cum cruce et libro, pallium militare utrique. * Jan van Clarenborch. D.O.M. sacrum. * Nobili, generoso et strenuo viro, domino Johanni de Huter, Sacri Romani imperii equiti aurato, qui vixit annos ... menses ... dies ... Abiit vero ad meliorem vitam, anno a Christo nato MDCXXV, III non. februarii. Marito et patri desideratissimo, uxor et liberi moestissimi posuerunt. In vitro ad meridiem: * Diva Virgo coronata cum puero. In vitro ad meridiem: * Diva Virgo coronata cum puero. In inferiore parte: divus tutelaris cum libro. * Frederic de Voocht van Rijnevelt. Anno Domini MCCCCXXVIII. * [Heri mihi, hodie tibi] etc. . In negentiende-eeuwse hand bijgeschreven, nauwelijks leesbaar. In alio vitro ibidem existente ad dextram. * * Petrus, coeli portitor, excipit electos. Extremum iuditium. Infernalium poenarum pictura. Teckelenburch * Lannoy. * Christi hemelvaert. Pynsteren oft des H. Gheest openbaringhe. * Divus Andreas tutelaris. * Simulachrum divi Joannis Evangelistae. * Divae Virginis puerum baiulantis imago. * Afneminge van het cruys. * Een vrou sittende. * Divus tutelaris, armato capite, pallio atrato. Onse Lieve Vrou. Diva tutelaris femina. * Christus forma hortulani apparet divae Magdalenae. * Christus coenam sumit cum 2 discipulis in Emaus. * Christus in coena frangens panem. Armatus geniculans cum galea ante pedes. * Diva Virgo cum puero. Leuendael / Van Lijenborch / Ranst / Drongelen / Vianen / Ruychrock / 's Papen / Dussel. * Van Leeuendael.* Gheen ander leeven. . Er lijkt te staan: Gheenandet lieven. * Resurgentis Christi historia. Sampson portas in humeris ferens. Jonas e ceti voragine prodiens. Onse lieve Vrou op de halve maen. * Divus tutelaris armatus cum pallio rubeo. * Christus patres ex limbo deducit ad superos. Davidis simulacrum cum capite Goliath. Imago Sampsonis leonem occidentis. In jaer ons Heeren XV c ende XXI, Jan van Meerten van Essesteyn dit glas maken dede. Sit nomen Domini benedictum. Sanctus Andreas. * Histoire van de affneminge Christi lichaems van den cruce. * Exhibitio Christi. * Abbas geniculans habitu solemni, cui adstat divus Bernardus habitu monachi. Diva Virgo cum puero. Sanctus Laurentius. Een knielent man in een swarten tabbart. Onse lieve Vrou. Een knielende vrou in 't swart. * Sint Andries - Sint Peter. Ick, Willem Scay Gijsbertsz, altijt bereit. Wapen uyt. Abraham filium Isaac Deo offerre parat. Simulchrum Christi in crucem sublati. Moyses serpentem extollit. Monachus habitu carmelitano geniculans, cum divo Petro. Divi Michaelis imago. Monachus Marianus veste carmelitana, cum divo Johanne. * Christus crucem suam baiulans. Historia Abrahami, Isaacum secum ducentis ad imolandum. Patriarcha vel carmelitus legens, cui adstat mulier cum cruce Andreana. Geniculans - Episcopus - Divus Andreas. Egidio Bernardi. * Hic Christus coronatur et flagellatur. Episcopus. Diva Virgo cum puero. * Monachus exprimens haec verba: Monstra te esse matrem. Ad latus septentrionale crucis templi, haec lapides sarcopha g i . Hs.: sarcophaphi. habent nomina et signa: * In 't jaer ons Heeren 1573, den VIII februarii, sterft Christiaen van der Vliet Wellenss., brauwer tot Delft was, ende leyt hier begraven. Ibidem lapis, nullo notatus scuto, sed tantum mercatorum signo et his verbis sequentibus: Hier leyt begraven Gerrit Gerritss. van Almelo, sterft opten 2 decembris anno 1583. Lapis alius caeruleus, non procul hinc notatus: * De grafstede van Gerrit Sweersoon ende Roelof van Wijckersloot Janssoon, die hier begraven sijn met haer huysvrouwen. * Hic sceleti forma expressa. In de capelle van sint Andries, groen gevervet, sijn gehouden de volgende woorden ende wapenen. * Heer Dirck Janss., priester, fundateur deser capelle. Item: Joffrou Alit Ansem Salms dochter, fundatrice beyder deser vicarin, d' een van vijf missen, ende die ander van drie missen alle weeke. Obiit 25 januarii. * 1624, 12 septembris. * De weleedelen Adriaen van Lanskroon, heer van Boshusen. Ad vitrum 12 insignium, in pagina adversa expressorum, haec inferius inscriptio legitur: Collegium sodalitatis Sacramenti huius aedis donum dedit. Ante chorum dicitur extare in lapide hoc epitaphium: In 't jaer ons Heeren MCCCIX, daechs na sint Victor, sterf heer Dirc van Schorrenberch, erfschepen t' Utrecht was, bid voor de siel. In 't choor van dese kerck, hangt noch een oudt geschildert tafereel aen de zuytsijde, waerinne de schilderie bijcans vergaen is, uytdruckende de victorie der borgeren van Utrecht tegens die van Lichtenberch, die de stadt hadden ontseyt. Men siet 2 troupen gewapende mannen, na het oudt fatsoen, ende bij de eene staet een sijn sweert treckende bij den standert van Lichtenberch, sijnde 3 goude leliën in een velt van keel. In een oude genealogie van de Renessen, staet dese saeke aldus verhaelt: Notandum est quod, cum dominus Jacobus de Lichtenberch, hostis civitatis Traiecti [Geertekerk ] Quartum pareciale templum versus occidentem, divae olim dicatum Gertrudi, civium adhuc usibus servit. In templi choro, lapis est subceruleus hoc signo: Sepulcrum Gerardi de Lockhorst. Ad parietem hoc loco, erant suspensa tria scuta, 1 m [primum] pueri(?), reliqua duo cum nota minorum, ut hic expressa sunt. * In capite chori medium vitrum est Renessiorum, et quamvis non omnino integrum, hanc tamen formam fere exprimebat. Hic divinae Trinitatis, ut vulgo exprimitur, spectatur imago. * A parte dextra versus aquilonem, vitrum semifractum ostendit simulacrum abbatis cuiusdam, habitu solemni in genubus, gestu adorantis cum pedo pastorali, cuius patronus tutelaris est nigro vestitu monachus, pedum tenens ita ut abbatem possis agnoscere. Circa meridiem vitrum est hac sequenti forma, quamvis geniculantis, habitus ut(?) pars superior multum esset deformata. Hoc loco depictum erat Joannis Baptistae simulachrum. * Quod sequitur vitrum huic proximum hanc continet picturam. * Hic divus tutelaris depictus sanctus Andreas. . Bijgeschreven: Zie blad 104vs., [p. 196?]. *
subject
Andreas, apostel
label
Andreas, apostel