KACHINAS<BR> Kachinas zijn bovennatuurlijke wezens, geesten maar geen goden, die ieder een of meerdere specifieke kenmerken bezitten. Deze komen tot uiting in vormen, kleuren en symbolen zoals lichaamsbeschildering, geweven en geborduurde kleding, voorwerpen die zij bij zich dragen (dansstokken, dansplanken), geluiden die zij maken, de vorm van het hoofd of delen daarvan, e.d. Zij brengen regen en zonneschijn, helpen mensen persoonlijk, straffen overtreders en verbinden de mensen met de goden door als boodschappers tussen twee werelden op te treden. De kachinas worden tijdens ceremonies gerepresenteerd door gemaskerde dansers die tijdens het ritueel door de geest die zij uitbeelden in bezit worden genomen. De letterlijke betekenis van kachina is "levensvader" of "geest vader". De kachina cultus, bestaande uit een reeks gemaskerde dansen in het eerste halfjaar, is de belangrijkste in de ceremoniële jaarkalender van de Hopis. Tot de opmerkelijkste kachina-figuren horen de verschillende clowns zoals de bruine modderhoofden (mudheads) en de zwart-wit gestreepte potsenmakers. Zij tonen hoe mensen zich juist niet moeten gedragen, vermaken het publiek tussen de verschillende dansen, assisteren de dansers en zien erop toe dat de toeschouwers zich respectvol gedragen.<BR> <BR> De poppen die kachinas voorstellen worden door mannen gemaakt, zijn 25-30 centimeter lang. De poppen worden samen met andere geschenken tijdens de pauzes van de kachina dansen aan de kinderen uitgedeeld, vooral aan meisjes die niet in religieuze genootschappen worden geïnitieerd. De poppen worden thuis aan een touw aan het plafond of de muur gehangen. Door de verhalen van hun ouders en familie over de kachinas worden kinderen geleidelijk ingewijd in hun betekenis voor de stam. De poppen worden door de Hopis "tihü" of "kachintihü" genoemd, hetgeen "pop" of "figuur" betekent.<BR> <BR> Waarschijnlijk werden kachina poppen voor het eerst in de achttiende eeuw vervaardigd. Zij kunnen zijn ontwikkeld uit de zogenaamde "pahos", kleine houten gebedsstokjes die met veren en maisblad zijn versierd, vaak beschilderd zijn en waarin soms ook de vorm van een gezicht is gesneden. De oudste vormen van kachina poppen zijn eenvoudig van vorm en uitvoering. Zij zijn meestal plat en vertonen weinig detail behalve het hoofd en het masker. Later werden de poppen rond. Pas vanaf het midden van de negentiende eeuw werden de poppen verzameld door blanken.<BR> <BR> Door het interesse van blanken in dergelijke poppen en het seculiere karakter ervan voor de Indianen, nam de productie ervan geleidelijk aan toe. Het opkomend toerisme droeg aan die ontwikkeling bij en leidde tot het maken van eenvoudige houten poppen en miniatuur kachinas. Het lichaam van de kachina poppen was aanvankelijk meestal statisch uitgebeeld maar vormen en beschildering werden in de loop der tijd steeds meer naturalistisch. Poppen die beweging uitbeeldden, de zogenaamde "action dolls", brachten ook meer geld op. Behalve beweging kreeg ook de detaillering steeds meer aandacht, zowel wat betreft houtsnijwerk en beschildering, als het toevoegen van accessoires. Recentelijk gingen enkele houtsnijders weer over tot het maken van kachina poppen in traditionele stijl, zoals Manfred Susunkewa. Verzamelaars en musea stimuleerden het vervaardigen van hoogwaardige artistieke poppen die door een beperkt aantal kunstenaars worden gemaakt. Zij signe-ren hun werk en verkopen dit vaak via de reguliere kunsthandel en museumwinkels. Tot de prominente verzamelaars van kachina-poppen behoren senator Barry Goldwater en acteur John Wayne.<BR> <BR> <BR> <BR> KACHINA CLOWNS<BR> <BR> "Clowns: those who offer comic relief during the dances"<BR> Barton Wright 1977:27<BR> <BR> De clowns zijn humor door hun uiterlijk en door hun gedragingen en acties (Hieb 1972:190). Humor wordt per definitie gedeeld in gelach, verder berust zij op door een groep geaccepteerde en gedeelde culturele en sociale structuren (Hieb 1972:193). Rituele clowns zetten de wereld op zijn kop. Hun gedrag is het omgekeerde van wat normaal en netjes is in de samenleving (Hieb 1972:164-5).<BR> <BR> Sinds de late jaren zestig worden de beeldjes anatomisch correct gemaakt. Voorheen waren de gezichten vaak gestileerd en deed de houding wat stijfjes aan (Wright 1994:35).<BR> <BR> Eerst zal ik de Koyemci bespreken, daarna de Koshari.<BR> <BR> <BR> De Koyemci (Mudhead)<BR> TMS 2043-58: beeldje van twee mudheads (waarvan een lichter gekleurde)<BR> TMS 4110-1: mudheadmasker<BR> TMS 5715-2563: beeldje van twee mudheads<BR> TMS 5715-2563: mudheadpoppetje<BR> De Koyemci, of Mudheads, zijn met zijn tienen (een getal met weinig betekenis, in tegenstelling tot andere getallen) (Hieb 1972:181-2). Het is het beste hen te geven waar zij om vragen als zij op hun bedeltocht zijn, want de sancties op een weigering zijn ernstig. Zij staan dan ook bekend als gevaarlijk (Hieb 1972:183). Zij zijn meer dan clowns alleen, namelijk tevens bijvoorbeeld: genezer, tovenaar, strijder en boodschapper (Wright 1994:68).<BR> Normale mensen dragen kleren, maar de Koyemci dragen slechts een rafelige zwarte lendendoek (Hieb 1972:175). Hun gezichten (maskers) lijken binnenste buiten gekeerd te zijn: wat normaal gaten zijn, zoals ogen, mond en oren, zijn nu uitsteeksels. Een neus ontbreekt (Hieb 1972:175). De Koyemci zijn de aarde waarop en door middel waarvan het leven is geschapen en waardoor het leven wordt gedragen. Dit blijkt uit het bedekt zijn met aarde en hun modderige huid (Hieb 1972:175). Een andere reden voor hun modderige uiterlijk is dat de Koyemci uit schaamte door de modder hebben gerold omdat zij voortkomen uit een incestueuze relatie tussen een broer en zus. Hierin doen zij hun vader na, die zich ook schaamde na zijn daad en met zijn hoofd op de aarde sloeg. De tien Koyemci zijn de vader en zijn negen kinderen (Wright 1994:68-9). Doordat zij zijn ontstaan uit een incestueuze relatie zijn de Koyemci, ondanks dat zij op mannen lijken, 'als kinderen' en niet in staat om zich voort te planten (Hieb 1972:182). Om dezelfde reden behoren zij, volgens zowel de Hopi als de Zuni, niet tot de mensen of de Kachina's. Zij zijn de assistenten en vertalers van de Kachina's. (Wright 1994:69) en verschijnen in bijna iedere Kachina dans (Wright 1977:82).<BR> De Koyemci zijn het tegenovergestelde van de Koko (die de voorouderlijke regengod voorstellen) met hun uitgebreide gestructureerde maskers. Zij zijn ook liminele figuren in contrast tot het dagelijks leven, maar zij komen van 'boven' in tegenstelling tot de Koyemci die van 'beneden' komen (Hieb 1972:175). De Koko vertegenwoordigen het hogere, heilige, waartegenover de Koyemci de heilige huisjes juist omverschoppen (Hieb 1972:180). De Koko zien er vrijwel identiek uit, terwijl de Koyemci als individuen onderling verschillen in verschijning en gedrag (Hieb 1972:179). De Koko zijn veelkleurig, de Koyemci zijn kleurloos afgezien van wat zwart, een kleur die geassocieerd wordt met 'down' (Hieb 1972:181).<BR> <BR> <BR> De Koshari (Hano Clown)<BR> TMS 4131-6<BR> Hano Clown, Koshari, Koyala, Hano of Tewa Glutton, Paiyakyamu of Hano Chukuwai-upkia genaamd.<BR> <BR> Dat deze clown meerdere namen heeft geeft een indicatie van zijn herkomst. Koshari of varianten hierop zijn in de meeste pueblo's te vinden. Zij zijn zowel heilig als aards. Hun daden zijn erg amusant, al zou niemand uit het publiek ze na willen doen. Overdrijven is hun vak. Dit wordt meestal heel treffend weergegeven door de makers van Koshari beeldjes (Wright 1977:82).<BR> Op hun gezicht zijn zwarte strepen onder mond en ogen geschilderd. Op hun hoofd hebben zij twee zachte zwart-witte horens. Zij zijn naakt op een voddige lendendoek na. Hun lichaam is beschilderd met zwarte en witte strepen. Zij hebben geen vaste accessoires (Colton 1959:35). De horizontale strepen zijn aangebracht om de corpulentie van de figuur tot uitdrukking te brengen. Opvallend is dat deze kachina geen masker draagt. Het haar is aan de achterkant in een knot samengebonden (Hartmann 1978:228). <BR> Deze Kachina stamt van de Tewa Indianen. In het algemeen wordt deze figuur als "vader" van de Kachina's gezien. In zijn gebaren onderscheidt hij zich niet wezenlijk van de andere Kachina narren. Bij de dansen van de Kachina's zijn deze figuren soms trommelaars (Hartmann 1978:228).<BR> <BR> <BR> LITERATUUR:<BR> <BR> Colton, Harold S.<BR> 1959 Hopi Kachina Dolls with a Key to their Identification. University of New Mexico<BR> Press, Albuquerque.<BR> <BR> Hartmann, Horst<BR> 1978 Kachina-Figuren der Hopi-Indianer. Museum für Völkerkunde Berlin.<BR> <BR> Hieb, Louis A.<BR> 1972 Meaning and Mismeaning: The Ritual Clown. In: New Perspectives on the Pueblos. Ed. by Alfonso Ortiz. University of New Mexico Press, Albuquerque.<BR> <BR> Wright, Barton<BR> 1977 Hopi Kachinas. The complete Guide to Collecting Kachina Dolls. Northland<BR> Publishing, Flagstaff.<BR> 1994 Clowns of the Hopi. Tradition Keepers and Delight Makers. Northland Publishing, Flagstaff.