Onder de hoofden van (v.l.n.r.) Marx, Engels en Lenin staat de tekst 'Het marxisme-leninisme -een altijd levende leer'.<BR> De gouden hoofden van de drie 'heiligen van het communisme' op rode ondergrond -niet alleen op posters, maar ook op postzegels te zien- hadden in de Sovjet-Unie een functie van staatsicoon. <BR> Karl Marx (1818-1883), zoon van een geëmancipeerde joodse advocaat, liberaal-democratisch opgevoed, studeerde rechten en filosofie.<BR> Hij sleet een groot deel van zijn leven als berooide politieke balling in Engeland.<BR> Hij zag hoe in de moderne economie de mens onderworpen werd aan de producten die hij zelf maakte (vervreemding), en aan de wetten van de economie waarbij steeds grotere rijkdom paradoxaal genoeg leidde tot steeds grotere sociale problemen (verpaupering). <BR> De geschiedenis was een voortdurende klassenstrijd in vijf fasen (van slavenmaatschappij tot communisme), waarin automatisch de arbeidersmassa het zou winnen van de bourgeoisie (theorie van het dialectisch-materialisme).<BR> Als mens hield Marx helemaal niet van geweld, en al met al was hij burgerlijk.<BR> 'Wanneer hier de revolutie uitbreekt, moeten we zorgen dat we weg zijn', zei hij een keer tegen zijn vrouw.<BR> Friedrich Engels (1820-1895) was het tegenbeeld van Marx en toch diens beste vriend en trouwste volgeling. <BR> Hij stamde uit een piëtistisch-conservatief fabrikantengezin, ontwikkelde zich als gesjeesde scholier autodidact, en zag in Manchester de bittere ellende van het stadsproletariaat. <BR> Hij was meer een onderzoeksjournalist die de feiten beschreef, dan een theoreticus.<BR> Als geen ander verduidelijkte hij de moeilijke economische en geschiedfilosofische ideeën van Marx aan de arbeiders, en verbreidde hij ze onder de Europese intellectuelen.<BR> Vladimir Iljitsj Oeljanov (1870-1924), beter bekend als Lenin, leerde het tsaristisch regiem haten toen zijn broer wegens een mislukte aanslag op de tsaar werd opgehangen.<BR> Hij wilde maar één ding, de Russische monarchie ten val brengen.<BR> Het marxisme kon hij als ideologie daarbij gebruiken, maar hij had niet veel op met de Russische socialisten.<BR> Hun doelstellingen vond hij eerder vakbondsachtig dan politiek.<BR> Geduld om te wachten tot de arbeiders (volgens het boekje van Marx) bewust genoeg waren om spontaan in opstand te komen had Lenin ook niet.<BR> Een onverzettelijke communistische partij moest de revolutie een handje helpen.<BR> Toen Rusland in de Eerste Wereldoorlog ten onder ging, praatte Lenin de gedemoraliseerde soldaten om en de Russische Revolutie was een feit.<BR> Lenin werd de grondlegger van de Unie van Socialistische Sovjet Republieken, een rijk dat meer dan zeventig jaar stand hield totdat het op 25 december 1991 de Unie, imploderend door chronische inertie en bankroet, ophield te bestaan.<BR> De ontoereikende hervormingen van Mikhail Gorbatsjov -de 'glasnost en perestrojka' politiek- en de communistische poging tot een staatsgreep in augustus 1991 brachten Boris Jeltsins tot de stille revolutie waarvan de nasleep, in positieve en negatieve zin, nog overal aanwijsbaar is. <BR> De inheemse Siberische volken, die achtereenvolgens aan de tsaristische en communistische en de postcommunistische machthebbers zijn onderworpen, gaan aan het begin van de 21e eeuw wellicht een status van autonomie tegemoet.