Stenen reliëf met in een nis een boeddha gezeten op een lotustroon in 'vajrasana'-houding (lotuszit, met beide benen gevouwen onder zich). Zijn handen zijn in 'dharmachakramudra', een houding die verwijst naar de eerste prediking van de Boeddha na het bereiken van de Verlichting. Hij draagt sieraden en een kroon.<BR> Boven het hoofd van de Boeddha is de pipalboom zichtbaar waaronder Shakyamuni, 'de wijze van de Shakya's', een naam die verwijst naar het volk waartoe hij behoorde, ook bekend onder zijn eigen naam Siddhartha Gautama, de Verlichting bereikte en tot Boeddha oftewel 'de Ontwaakte' werd.<BR> Na het bereiken van het inzicht in al zijn vorige existenties en de kennis hoe hij nimmer meer wedergeboren zou worden werd Siddhartha de Ontwaking, Uitdoving alias Verlichting deelachtig en was vanaf dat moment een boeddha, hij-die-de-bodhi ofwel Verlichting heeft bereikt.<BR> Iedereen kan een boeddha worden. Siddhartha, die de eerste - historische - boeddha was, wordt daarom De Boeddha (met een hoofdletter B) genoemd.<BR> <BR> Bovenaan de driepasvormige nis een is een 'kala'-kop, symbool van de zon, en vaak afgebeeld met de 'makara' (watermonster), hier echter met ganzen. Geheel bovenaan het reliëf bevinden zich drie kleine nissen waarin boeddha's zijn gezeten, alledrie in dhyanamudra ofwel meditatiehouding.<BR> Onder de troon bevinden zich vier kleine figuurtjes, in drie groepen: een adorant met gevouwen handen, een zittende figuur in een peinzende houding en in het midden twee personen waarvan de een de ander ondersteunt.<BR> Dit reliëf is vermoedelijk afkomstig uit een kloostercomplex.<BR> <BR> Vanaf de 10de eeuw, met name in de Pala periode en kunst, werd de Boeddha vaak afgebeeld met (driedelige) kroon en sieraden. Dit lijkt in tegenspraak met het feit dat bodhisattva's, die de Verlichting nog niet bereikt hebben en nog 'aards' zijn, wel sieraden en dure kleding dragen en boeddha's die al wel onthecht zijn, worden gekenmerkt door een simpel gewaad en zonder enige opsmuk.<BR> De verklaring is gelegen in het zogenaamde Trikaya concept van het Mahayana boeddhisme. Trikaya betekent 'drie lichamen' en heeft betrekking op drie sferen of niveaus waarin of waarop een boeddha zich in verschillende verschijningsvormen kan manifesteren.<BR> <BR> In het mahayana ontwikkelde zich de idee dat de historische boeddha Shakyamuni de laatste, tot dat moment, was in een reeks boeddha's. Een reeks die voortgezet wordt en als eerstvolgende Maitreya kent, die daarom de boeddha van de toekomst wordt genoemd.<BR> Het idee van meerdere boeddha's en dito bodhisattva's noopte tot een systematisering van hun functie en voorkomen. Dit leidde tot de trikaya doctrine.<BR> Uitgangspunt is een onzichtbare, niet tastbare en zichzelf gecreëerd hebbende oer-boeddha of adiboeddha. Hij is gelijk aan de leer, dharma, en bestaat als zodanig in dharmakaya (kaya = lichaam).<BR> Uit de permanente staat van meditatie van de adiboeddha komen als emanatie in geestelijke zin vijf dhyaniboeddha's voort (meditatie boeddha's). Deze vijf bevinden zich in een lagere kosmische sfeer (sambhogakaya; sambhoga = gelukzaligheid, glans, schittering, geestelijk genoegen). Deze verschijningsvorm valt voor gewone stervelingen niet waar te nemen. Dhyaniboeddha's prediken tegen hun bodhisattva's, en zijn dan altijd getooid als vorst, dus met dure gewaden en sieraden. De bodhisattva's genieten en scheppen genoegen in de schittering van de prekende dhyaniboeddha's. Niet predikend worden ze in monniksgewaad weergegeven.<BR> Het derde niveau heet nirmanakaya. Dit is het niveau dat door stervelingen valt waar te nemen en waar gepreekt wordt door aardse en sterfelijke ofwel manushiboeddha's, zoals Shakyamuni.<BR> <BR> Een van de vijf dhyaniboeddha's is Vairocana. Zijn specifieke handhouding in dharmachakramudra.<BR> De hier uitgebeelde Vairocana preekt terwijl twee monniken, geen bodhisattva's, hem als toehoorders flankeren. Mogelijk zijn dit zijn favoriete discipelen Maudgalyayana en Shariputra.<BR> <BR> Twee opmerkelijk overeenkomstige reliëfs zijn litt. 4, p. 229, nr. 173 en litt. 5, nr. 26, p.43-46. Opvallend is dat bij beide de middelste van de drie kleine boeddhafiguren bovenaan in eenzelfde houding is afgebeeld als de grote hoofdfiguur, hetgeen anders is dan bij het TM exemplaar.<BR> <BR> Ook voor de drie figuurtjes op de basis, onder de Boeddhafiguur, zijn parallellen. Hun interpretatie is niet geheel duidelijk. De rechter figuur is een adorant, en mogelijk de donor van de sculptuur. De linker figuur wordt wel geïnterpreteerd als de verslagen Mara, god van het kwaad (zie litt. 2, fig. 31, p. 158) terwijl de twee middelste figuren, waarbij de een de ander ondersteunt, zouden kunnen verwijzen naar het uitdrukken van leed of lijden, in dat geval betrekking hebbend op de eerste van de Vier Edelen Waarheden ('Het Leven is LIjden') die de Boeddha formuleerde (vgl. litt. 4, p.228, nr. 172).