Tekening<BR> Tekening gemaakt door marinecommandant Hendrik Huygens (1810-1867) omstreeks 1850. De tekening, die op een passe-partout geplakt is, is een gewassen potloodtekening. De passe-partout is voorzien van de met pen beschreven titel "Suiker Plantage aan de Suriname". Het is niet bekend of passe-partout en titel origineel zijn, maar het handschrift is negentiende-eeuws (1). De tekening is onderdeel van een set van 26 aangekochte tekeningen van de hand van Hendrik Huygens, die hoogstwaarschijnlijk allen Suriname verbeelden.<BR> <BR> Voorstelling<BR> De tekening toont een gezicht op een rivier, die (volgens de titel) de Suriname moet zijn. Op het water bevinden zich meerdere soorten boten. Links zien wij een pondo (een platbodemschuit, gebruikt voor het lokaal vervoeren van vracht), daarnaast een korjaal. Een korjaal was een van een uitgeholde boomstam vervaardigde boot, naar het woord koeliala. De korjaal werd vaak voortbewogen door een pagaai of parel, in ondiep water werd geboomd met de koela (stok). Korjalen werden vaak gebruikt om spullen mee te vervoeren. Beide vaartuigen zien er niet uit alsof zij in beweging zijn. Op de korjaal zitten drie figuren, die netten vasthouden die in het water hangen: zij zijn waarschijnlijk aan het vissen. Meer naar de achtergrond vaart een tentboot, met riemen voortbewogen door enkele figuren. Aan de oever van de rivier staan afgezien van wat bomen enkele gebouwen, variërend in grootte. Twee daarvan hebben een schoorsteen op het dak. <BR> <BR> Suikerplantage<BR> Op de tekening is aan de oever van het water een suikerplantage afgebeeld. We weten niet welke plantage precies is afgebeeld. Plantages werden in Suriname vanaf de zeventiende eeuw aan de rivieren aangelegd, onder andere om het transport van producten in het dichtbeboste, moerassige landschap van Suriname te vergemakkelijken. Dat Huygens op de tekening een suikerplantage afbeeldde, zien wij aan de schoorstenen op de gebouwen. Deze werden gebruikt om de energie die vrijkwam bij het koken van het suikersap te laten ontsnappen. Nadat de suikerrietstengels gekapt waren op de plantagegronden, werden zij in het molenhuis op de plantage geperst. Eerst gebeurde dat met een beestenmolen, maar later gaf men de voorkeur aan de watermolen. Vanaf 1830 maakte de ontwikkelingen op het gebied van de stoommachine het mogelijk om stoommolens te gebruiken voor de suikerverwerking. Het suikersap dat vrijkwam bij het persen, werd vervolgens gekookt. Op plantages met een water- of later stoommolen vormden molen- en kookhuis altijd een geheel. Op een andere tekening van Huygens – niet in de collectie – zien wij de verwerking van suiker in zo’n huis afgebeeld. (2)<BR> <BR> Verbeelding plantage<BR> Op Huygens’ tekeningen zien wij zelden (het werken op) de plantagevelden verbeeld. In deze tekening zijn de gebouwen een aanwijzing voor de aanwezigheid van een plantage. Dit kwam vaker voor in de visualisatie van de koloniën, en niet alleen in de Nederlandse visuele cultuur. In het kader van de Engelse koloniën bijvoorbeeld is gesuggereerd dat de verbeeldingen van de plantages verleidelijk mooi ogen, onder andere omdat de plantage-eigenaren vaak de opdrachtgevers ervan waren. Zij wilden graag dat slavernij gepresenteerd werd als een liefdadig instituut, wat als gevolg had dat het harde werken van de tot slaafgemaakten vaak onzichtbaar was. (3) Of Huygens zijn tekeningen voor een plantage-eigenaar of een andere opdrachtgever vervaardigde, is niet bekend. Wel is één van zijn werken – niet in de collectie - in lithografie gepubliceerd in het tijdschrift Le Moniteur des Indes-Orientales et Occidentales (1848-1849) door steendrukkerij C.W. Mieling. Voor zover bekend is het de enige aquarel van Huygens die gepubliceerd is. Meer specifieke informatie is hieromtrent echter niet bekend. <BR> <BR> Kopie<BR> Hendrik Huygens heeft meer geproduceerd dan alleen deze 26 tekeningen. Er zijn nog een zeventigtal werken van zijn hand bekend, die waarschijnlijk eveneens Suriname verbeelden. Een deel daarvan is beschreven door historicus Rudolf van Lier, in een publicatie van de Amsterdamse antiquair Emmering. (4) Hieruit blijkt dat er van sommige tekeningen meerdere versies bestaan, soms uitgevoerd in aquarel. Van deze tekening is geen dubbeling bekend.<BR> <BR> Noten<BR> (1) Dit stellen kunsthandelaren Guus Roell en Deon Viljoen in hun veilingcatalogus Uit Verre Streken (2012), waarin een set van 28 tekeningen van de hand van Huygens onder veilingnummer 2 werd aangeboden.<BR> (2) R. van Lier, Suriname omstreeks 1850. 22 tekeningen en aquarellen door Hendrik Huygens (1810-1867) (Amsterdam 1978), tekening nummer 14.<BR> (3) Tim Barringer, ‘Picturseque prospects and the Labor of the Enslaved’ in: Tim Barringer en Gillian Forrester en Barbaro Martinez-Ruiz (eds), Art and emancipation in Jamaica. Isaac Mendes Belisario and his worlds (New Haven en Londen 2007) 41-63.<BR> (4) R. van Lier, Suriname omstreeks 1850. 22 tekeningen en aquarellen door Hendrik Huygens (1810-1867) (Amsterdam 1978).<BR> <BR> <BR> Vervaardiging<BR> Tekening van potlood en gewassen pen. Lijnen getekend en verdund met water zodat er "vlekken" ontstaan.