Religieus schouwspel op Bali<BR> Fotografen vereeuwigen het leven in een aards paradijs<BR> <BR> Terwijl in de rest van Indonesië de islam de belangrijkste godsdienst is geworden, vormt Bali een uitzondering. Een variant van het Hindoeïsme is er nog springlevend. De Balinese samenleving is doordrongen van religie en ritueel, er is altijd wel ergens een ceremonie gaande. Dit levert fascinerende beelden op, te vinden in de collectie van het Tropenmuseum.<BR> <BR> Bali kwam later dan de meeste andere eilanden van de Indische archipel onder Nederlands bestuur. Na een geleidelijke toename van de Nederlandse invloed vanaf de tweede helft van de 19e eeuw werd het eiland met de puputans van 1906 en 1908 bloedig onderworpen. Het eiland met zijn schilderachtige landschap, levendige culturele gebruiken en specifieke vorm van Hindoeïsme werd niet lang daarna voor het eerst aangeprezen als vakantiebestemming en dat is tot op de dag van vandaag zo gebleven. Vanaf de jaren twintig van de vorige eeuw nam het toerisme naar het eiland een grote vlucht. Onder die internationale stroom reizigers waren veel schilders, fotografen, musici, filmsterren en antropologen die er korte of langere tijd bleven. Bali was in hun ogen een paradijs dat nauwelijks door westerse invloed leek aangetast. Ondanks de contacten met de stromen toeristen en de vele moderne ontwikkelingen zijn de Balinezen ook in latere jaren trouw gebleven aan hun eigen godsdienst. Voor missie en zending is Bali verboden terrein geweest en ook de islam heeft zich er niet zo prominent gevestigd als elders in Indonesië. De Balinese variant van het Hindoeïsme is er nog springlevend, waarvan de tienduizenden tempels op het eiland getuigen. Het belangrijkste tempelcomplex van Bali staat bij Besakih aan de voet van de vulkaan gunung Agung, de heilige berg waar de goden en godinnen wonen. In elk dorp staan minstens drie tempelcomplexen en bij hun huistempels op de ommuurde woonerven brengen de Balinezen kleine offers aan hun voorouders, waarbij ze om bescherming en voorspoed vragen.<BR> <BR> Het religieuze leven op Bali is gericht op het bewaren van evenwicht en harmonie in het persoonlijke leven en in de samenleving. Met dagelijkse offers van rijst, wierook, bloemen en fruit worden de goden gunstig gestemd. Ook de uitvoering van Balinese dansen, vaak begeleid door een gamelanorkest, dient vooral om de goden te behagen. Priesters en traditionele genezers worden veelvuldig geraadpleegd om onheil, gevaren en vertoornde demonen te bezweren.<BR> <BR> Doordrongen als ze is van religie en ritueel, biedt de Balinese samenleving voor menig toerist een wervelend schouwspel van ceremonies, dans, wajangvoorstellingen en gamelanmuziek. Veel beelden die door de jaren heen van dit 'aardse paradijs' op de gevoelige plaat zijn vastgelegd, zou je 'bekoorlijk' of 'betoverend' kunnen noemen; 'fascinerend' zijn ze zeker. De collectie van het Tropenmuseum bevat een grote hoeveelheid van dergelijke foto's, negatieven en lichtbeelden, gemaakt door zowel professionele fotografen en fotostudio's als amateurfotografen en toeristen. Veel voorkomende beelden zijn die van crematies. Ceremonies zijn er op Bali in allerlei soorten en maten, maar het bijwonen van een crematie spant de kroon. Het is een uitbundige en bovenal feestelijke ceremonie, een feest omdat de ziel verlost wordt van de verbinding met de aarde en naar de hemel stijgt om later terug te keren naar de aarde voor een nieuw leven. De plechtigheden die aan een crematie voorafgaan kunnen maanden duren. Op de dag van de lijkverbrandingen zelf worden de overledenen in een lange stoet met lijkentorens naar de verbrandingsplaats gebracht. Daar worden ze in doodskisten geplaatst die meestal de vorm hebben van een stier. Na afloop van de crematie wordt de as naar zee gebracht, waar de zielen op hun lange weg naar het hiernamaals wegdrijven.<BR> <BR> Rob Jongmans