Doosje met zeep, gebruikt bij rituele reiniging van aanhangers van de Afro-Braziliaanse umbanda religie. Het doosje is polychroom bedrukt met een afbeelding van de Heilige Cosmas en Damiaan met daarboven de tekst: 'sabonete' (zeep). Fabrieksproduct van lab. beta atalaia ltd. in Rio de Janeiro.<BR> Cosmas en Damiaan zijn in verschillende Afro-Braziliaanse religies verbonden met de Yoruba tweelinggod Ibeji (ibêji; Figge, 1980:56).<BR> Volgens de R.K. hagiografie waren zij beide doktoren, beroemd om hun charitatieve werk, en die de marteldood stierven in het nabije Oosten in 287 of 303 A.D. (Leacock, 1972:128). Hun verering heeft zich in de eeuwen daarna over Europa verspreid, vooral in Italië en Portugal, en vandaar dus ook in Brazilië. De oudste kerk in dit land, vermoedelijk in 1535 gesticht, staat in Igaraçu, niet ver van Recife, en is aan de H.H. Cosmas en Damiaan gewijd. Ze zijn de patroonheiligen van artsen en apothekers en bieden bescherming tegen ziekte en ongeluk.<BR> Hun feestdag, die niet alleen in de cultuscentra gehouden wordt maar nagenoeg in heel Brazilië, vat op 27 september. Deze dag is gewijd aan de kinderen, aan wie snoep en speelgoed wordt uitgedeeld (zie Leacock, 1972:303). 's Ochtends wordt een mis opgedragen ter ere van de H.. Cosmas en Damiaan. Het belangrijkste onderdeel van het feest echter is de uitgebreide maaltijd 'caruru', welke uit devotie of dankbaarheid voor een verkregen gunst wordt gegeven. Het huis, waarin deze maaltijd plaatsvindt, is feestelijk versierd evenals het altaar gewijd aan de tweelingheiligen. <BR> Het hoofdbestanddeel van de 'caruru' vormt het gelijknamige eenpansgerecht bestaande uit quiabo's (Braziliaanse vrucht), garnalen, kastanjes, pinda's en dendê-olie. De kinderen mogen als eersten beginnen, daarna pas de volwassenen. Ook aan de heiligen zelf wordt wat van het voedsel aangeboden in twee kleine aardewerken schaaltjes met wat drinkwater in kruikjes. <BR> In het Braziliaanse volksgeloof worden de Heilige Cosmas en Damiaan ook vaak vermengd met de Heilige Crispijn en Ciprianus, wier feestdag op 25 oktober wordt gevierd, zij het minder uitbundig. <BR> In Brazilië worden overigens aan tweelingen bijzondere krachten toegekend en hoewel zij niet vaak hetzelfde worden gekleed, krijgen ze wel op elkaar gelijkende namen.<BR> <BR> In umbanda is reinheid zeer belangrijk, en wijst het op een goed fluidum. Volgens de umbandistische fluidumleer bestaan er twee soorten van niet-individuele, geestelijke energie: een positieve en een negatieve, met bijbehorende associaties. Zowel mensen als dieren, dingen, geesten, gedachten en handelingen bevatten een zekere mate van de ene of andere of van beide soorten energie, die overgebracht of overgenomen kan worden door anderen. <BR> Een veelvuldige lichaamsreiniging is niet alleen aangenaam en hygienisch waardevol, maar ook een religieuze vereiste. De mediums moeten voor het bezoek aan hun cultusplaats een bad nemen en daarbij zoveel mogelijk zeep en essences uit positieve, d.w.z. welriekende, kruiden gebruiken (Figge, 1973:119).<BR> Maar ook in het leven van de praktiserende umbanda-gelovigen nemen de voorgeschreven baden ("banhos de ervas"/"banhos de descarga") een belangrijke plaats in. En ook bij hen niet alleen uit hygienisch of geneeskrachtig oogpunt, maar tevens vanwege magisch-spiritistische redenen. De bedoeling van deze baden is dat zij vooral tegen invloeden van kwade geesten beschermen of hen verdrijven. Zo is het bijvoorbeeld voorschrift om na een bezoek aan een zieke of aan een kerkhof een ritueel bad te nemen.<BR> Kennis omtrent de werking van kruiden en wortels, waaruit de essence of zeep bestaat, is hierbij zeer belangrijk omdat elk mengsel niet alleen zijn speciale werking heeft maar ook bij een bepaalde godheid, dierenriemteken, beroep of sociale status hoort (Fischer, 1970:52-53).