Houten wajangpop voorstellende Gatot Kaca

Houten wajangpop voorstellende Gatot Kaca. Gatot Kaca is een karakter in de verhalen van de Mahabharata. Hij is één van de belangrijkste helden in Wayang Golek Purwa. Hij is de zoon van Bima, de tweede van de vijf Pandawa broers, en de reuzenprinses Arimbi. Hierdoor kan hij, zoals de reuzen, vliegen. Gatot Kaca is getrouwd met Arjuna's dochter Pregiwa. Gatot Kaca speelt in de meeste verhalen een rol en is één van de meest populaire personages van de wajang. Hij verschijnt rond middernacht, omdat helden rond die tijd voor het eerst worden opgevoerd in een wajangvoorstelling. Als zoon van de sterke Bima en een reuzenprinses beschikt Gatot Kaca over bijzondere krachten. Hij kan vliegen (hetgeen wordt aangeduidt door zijn praba (rugvleugels) en doodt zijn vijanden door hun nek te breken. Hoewel hij niet uiterst intelligent is, is hij zelfbewust, actief en bereid elke taak die hem wordt opgedragen uit te voeren. Hij houdt zijn beloften, is beleefd en nooit bang of nerveus, maar ook niet uiterst intelligent. Daarnaast respecteert hij ouderen. Zijn eigenschappen maken hem geliefd en hij is het toonbeeld van mannelijke kracht. Het uiterlijk van Gatot Kaca is als volgt: zijn versierde haarkrul is in de vorm van een kreeftenschaar, een gelung supit urang (een bocht die lijk op de schaar van een kreeft). Koningen, prinsen en hoge figuren hebben deze hoofdtooi. Aan de achterkant van zijn haarkrul is een monsterkop te zien, de garuida mungkur, dit heeft een afwerende functie. Zijn bovenarmbanden (Kelat bahu) zijn groot en in de vorm van een vogel aan de polsen draagt hij gewone armbanden. Op zijn borst is een stermotief aangebracht en dat identificeert hem als Gatot Kaca. Zijn blauwe gelaatskleur, zijn grote ogen en neus en zijn snor erop duiden dat hij een heftig en krachtig personage is. Wayang betekent pop en toneel. Het wordt als naam gebruikt voor zes verschillende vormen van wajang en voor verschillende soorten verhalen. Kenmerkend voor wajang is dat het gebruik maakt van een vast repertoire van verhalen met vaste personages en vaste types. De personages spreken in het Oud-Javaans, het Kawi, dat het publiek niet begrijpt. De komische clowns-bediendes, panakawans, spreken wel gewoon Javaans en zorgen voor sociaal-maatschappelijke reflectie van de opvoering. De dalang, de poppenspeler of leider, verzorgt de begeleiding van de gamelan. Er zijn verschillende soorten wajang: Kulit & Gedhog: platte leren poppen die tegen een scherm gespeeld worden. Golek; Tengul & Cepak: ronde houten poppen die op een open toneel gespeeld worden Klitik of Krucil: platte houten poppen die op een open toneel gespeeld worden Topeng: gemaskerde dansvoorstellingen Wong: ongemaskerde dansvoorstellingen Beber: prenten die op een rol getekend zijn en waarbij telkens een nieuwe afbeelding wordt getoond. Wayang purwa: de zogenaamde 'oude' wajang, de Mahabharata en Ramayana, hebben hun oorsprong in India en zijn meer dan 2000 jaar oud en hebben een hindoeïstisch karakter. De Mahabharata is het verhaal over de strijd tussen de vijandige neven de Pandawa en de Korawa. De Pandawa, de vijf broers Yudistira, Bima, Arjuna en de tweeling Nakula en Sadewa erven de troon van hun vader Pandu. De Korawa's betwisten dit recht, omdat hun blinde vader Dasarata zijn troon tijdelijk aan Pandu, de vader van de Pandawa, heeft afgestaan. In een dobbelspel verkwanselt de oudste Pandawa zijn rechten op de troon aan de Korawa's. Rivaliteiten treden op, die uiteindelijk leiden tot de verdrijving van de Pandawa. Nadat zij machtige bondgenoten gevonden hebben, waaronder de vorst Kresna, proberen zij hun rechten op het rijk te herkrijgen. Het komt tot een groot gevecht, waarin uiteindelijk alle honderd Korawa en de Pandawa de dood vinden. Op het slagveld blijft uiteindelijk Parikesit, de kleinzoon van Arjuna, als enige over. Alle Javaanse vorsten stammen direct van hem af. Gelegenheden voor het opvoeren van wajang Wajangvoorstellingen worden opgevoerd bij bepaalde gelegenheden, zoals: ·Belangrijke feestdagen in een mensenleven: geboorte, besnijdenis en huwelijk ·Belangrijke religieuze feestdagen zoals de geboorte van de profeet en Nieuwjaar ·De Bersih Desa, het jaarlijkse feest waarbij het dorp wordt 'gereinigd' ·Ruwat voorstellingen die gegeven worden als het kwaad bij kinderen moet worden afgezworen. Dat is bijvoorbeeld het geval bij een ongunstig aantal kinderen of bij een bepaalde verhouding jongens en meisjes in het gezin. Wajangvoorstelling Een wajangopvoering verloopt volgens een vaste volgorde van scènes. 1. Een lovende beschrijving van het eerste rijk. De belangrijkste karakters worden opgevoerd in een koninklijk paleis of in het verblijf van de goden (afhankelijk van het lakon). 2. De koning en zijn ministers zijn bijeengekomen om een bepaald probleem in het koninkrijk op te lossen: een huwelijk met problemen, het afweren van een vijandelijke aanval, de ontvoering van een kind etc. 3. In deze scène verplaatst het verhaal zich naar het koninkrijk van de vijanden. De vijandige koning bespreekt zijn problemen met zijn gevolg, beslist wat hij moet doen en trekt ten strijde. 4. In een woud vindt een eerste strijd plaats om duidelijk te maken welke personen voor welke partij vechten. In deze strijd vallen geen doden en hij eindigt altijd onbeslist. Figuren die rechts van de poppenspeler staan opgesteld behoren tot de 'goede' partij en figuren die links staan opgesteld tot de 'slechte' partij. 5. De held van het verhaal komt rond middernacht op. Hij houdt zich staande in de hierop volgende gevechten, dwalingen en intriges. 6. Het grootste gevecht van de lakon vindt plaats, die altijd afloopt met de overwinning van de goede partij. 7. Er vindt een afsluitend feest plaats in het paleis van de goede koning.

PhysicalResource

https://hdl.handle.net/20.500.11840/136446