Kom (Perzisch: jam) van vertind koper, rondom versierd met florale motieven. In de hals is de kom versierd met vijf cartouches met inscripties in het nastaliq-lettertype van dichtregels van de Perzische dichter Hafez (circa 1315-1390). Dit type kom wordt 'wijnkom' genoemd. De inscripties maken aannemelijk dat er water of wijn in werd gedaan en dat de maker van het voorwerp een sjiiet was. Via de poëzie van Hafez is de kom verbonden met het soefisme. In de jaren zeventig van de vorige eeuw werden dergelijke kommen in Herat gebruikt door winkeliers (info verzamelaar).<BR> <BR> Het sjiitische karakter van deze kom wordt bevestigd door een van de inscripties die verwijst naar de maker en/of eigenaar. Deze wordt niet bij naam genoemd maar omschreven als de slaaf van Zayn al-Abidin (abde Zeyn al-Abedin), de zoon van imam Hussein en vierde van de twaalf sjiitische imams. Water speelt voor sjiieten een belangrijke rol in de symboliek van de jaarlijkse Muharramherdenkingen waarbij de dorst van imam Hussein tijdens de Slag bij Kerbela herinnerd wordt. In het geïnscribeerde gedicht van Hafez op deze kom wordt echter verwezen naar de Fontein der Eeuwige Jeugd, dat gevonden zou zijn door al-Khidr (خضر), een islamitische profeet of mystieke figuur. Bovendien schrijft Hafez dat dit heilige water het beste gevonden kan worden in een wijnhuis en dat diegene die de wijnbeker in handen heeft is als een koning die eeuwig heerst. Dat geeft deze kom een dubbelzinnige betekenis kenmerkend voor het oeuvre van Hafez, waarin aards genot en esoterische, goddelijke inspiratie moeilijk te onderscheiden zijn. Het gaat om de eerste vier regels van gedicht (ghazal) 118 van de Diwan van Hafez:<BR> <BR> آن کس که به دست جام دارد سلطانی جم مدام دارد<BR> <BR> آبی که خضر حیات از او یافت در میکده جو که جام دارد<BR> <BR> Wie de beker [جام , jam] vasthoudt / heeft eeuwig het rijk van Jam [dwz. van koning Jamshid uit de Shahnameh]<BR> <BR> Het levenbrengende water dat al-Khidr vond / zoek het in het wijnhuis dat bekers heeft<BR> <BR> Het woord jam wordt in het gedicht gebruikt voor bekers om wijn uit te drinken, maar kan ook worden gebruikt voor een wijnkom zoals deze. Hier gaat het echter niet alleen om een gewone beker, maar om de Jam-e Jam, de mytische wijnbeker van koning Jamshid uit het Boek der Koningen (Shahnameh) van de dichter Ferdowsi. Telkens wanneer de koning wijn schonk in zijn beker, zag hij daarin de waarheid van al het bestaande, zowel in het verleden als in de toekomst. De wijn in de beker staat daarnaast ook symbool voor het levenselixer van al-Khidr (Khare 2005: 170, 178) alsook een extatische eenwording met de geliefde (God). Vrome asceten worden in de volledige versie van dit gedicht bekritiseerd en Hafez vraagt zich af wie de geliefde uiteindelijk zal kiezen, hen of wijndrinkers zoals hij.<BR> <BR> Dit soort metalen voorwerpen met gedichten van Hafez of sjiitische aanroepingen van de twaalf imams horen bij een traditie die, qua vorm en techniek, behoort tot het Safavidische Iran van de zestiende eeuw maar teruggaat tot het Timuridische rijk in de vijftiende eeuw; de stad Herat in het huidige Afghanistan viel onder beide rijken. De thema’s van verjongend water en eeuwig leven, het drinken van wijn, koning Jamshid en de esoterische figuur al-Khidr komen in deze periode al uitvoerig aan bod. Op twee Timuridische kommen uit de late vijftiende of vroege zestiende eeuw bijvoorbeeld is exact hetzelfde gedicht van Hafez geïnscribeerd (Atil et a. 1985: 186-189, Komaroff 1992: 201).<BR> <BR> Pooyan Tamimi Arab, 2016.