Op deze panoramafoto zijn de Klokkentoren en de Grote Moskee van Mekka ‘s nachts te zien. Van de Grote Moskee van Mekka zijn de uitgebreide platforms, de negen minaretten en de galerijen zichtbaar. Het standpunt is zo genomen dat de Ka’ba, die zich in het hart van de Grote Moskee bevindt, niet zichtbaar op de foto is. Wel zijn pelgrims op de verschillende niveaus van de Grote Moskee zichtbaar. In de verte is de bergketen die Mekka omringt nog net te zien.<BR> <BR> De klokkentoren bekroont een van de torens van het Abradj al-Bait complex dat tussen 2006 en 2011 aan de voet van de Grote Moskee van Mekka is gebouwd. De naam betekent letterlijk ‘De torens van het Huis’, waarbij het huis refereert naar het Huis van God, de Ka’ba. Het complex bestaat uit zeven hotels, met onder meer winkelcentra, restaurants, sportclubs, gebedsruimtes en garages, en is eigendom van de Saoedische staat. Het maakt deel uit van een moderniseringsproject (het King Abdulaziz waqf project) dat ernaar streeft de bedevaartstad Mekka te optimaliseren voor de toestroom van pelgrims. Voor de bouw van dit complex werd het historische 18de eeuwse Osmaanse al-Adjyad Fort gesloopt, wat tot buitenlandse protesten en woede leidde. Onder pelgrims is de mening over het complex en de modernisering van Mekka verdeeld: van bewondering voor de hoogwaardige technische uitvoering en het bezoekersgemak tot grote kritiek op de commercialisering van Mekka en het gebrek aan respect voor en de afbraak van historische monumenten in de stad Mekka. Ook is er kritiek op het feit dat de verhouding tussen de Ka’ba en de commerciële hoogbouw in de directe omgeving van de Grote Moskee zoek is. <BR> <BR> De poster wordt verkocht als souvenir en maakt deel uit van een nieuwe generatie aandenkens aan de hadj en omrah (de kleine bedevaart) waarin niet alleen de religieuze iconische gebouwen van de islam centraal staan maar ook een commercieel en overwegend seculier complex als het door de Saoedische staat opgerichte Abradj al-Bait complex. De afbeelding promoot het moderniseringsproces van Mekka.<BR> <BR> Met zijn 607 meter is het de koninklijke Mekka klokkentoren de hoogste klokkentoren ter wereld. Ter vergelijk: hij is 35 maal groter dan de Big Ben in Londen. Verschillende onderdelen geven een impressie van de omvang: zo meten twee wijzerplaten 43 bij 43 meter; de andere twee 37 bij 43 meter. De diameter van de maansikkel die bovenop de klok is gemonteerd bedraagt 23 meter en deze heeft een gewicht van107 ton. De toren is versierd met 98 miljoen glasmozaïek tegels, waarvan 13.000 vierkante meter goud mozaïek bedraagt. SL Rasch in Duitsland bezit het copyright over de foto. Dit architectenbureau gespecialiseerd in lichtgewicht en uitrekbare bouwkundige constructies is gevestigd in Leinfelden en heeft lokale afdelingen in Djedda, Mekka en Medina. Het is verantwoordelijk voor het ontwerp en de constructie van de klokkentoren.<BR> <BR> Het aanschaffen van souvenirs als onderdeel van pelgrimage en Mekka als belangrijk handelscentrum gaan beide ver terug in de geschiedenis. Ook al voor de komst van de islam vonden er in en rondom Mekka festivals en bedevaarten plaats waar ook goederen werden verhandeld. Na de komst van de islam werden de bedevaarten gecontinueerd, en was handel tijdens de hadj en de omrah, de kleine bedevaart, toegestaan. Men mocht zijn koopwaar verkopen na het ritueel op de Berg Arafat op dag twee van de pelgrimsrites. Dan kochten pelgrims praktische spullen in voor de terugreis en (luxe)producten als aandenken aan de bedevaart en als geschenk voor familie en vrienden. (Khan 2013, p. 230) Pelgrims brachten ook producten uit het thuisland mee naar Mekka om daar voor een goede prijs te verkopen en zo hun terugtocht te financieren. Al vroeg in de islamitische geschiedenis had het jaarlijkse aanbod op de bedevaartmarkten dus al een internationaal karakter. Dit werd versterkt doordat (al dan niet tijdelijk gevestigde) handelaren in Mekka en havenstad Djedda stoffen en andere producten importeerden speciaal voor die bedevaartmarkten. De diversiteit in het aanbod en de internationale oriëntatie was daarnaast mede te danken aan de aanwezigheid van buitenlandse kunstenaars en ambachtslieden in Mekka die handgemaakte souvenirs (zoals schilderingen van de Ka’ba door Indiase schilders) maakten, zeker in de negentiende eeuw maar naar grote waarschijnlijkheid al veel vroeger. (Porter 2015, pp. 105-107) Voor pelgrims geldt vaak dat de productieplaats van ondergeschikt belang is: het feit dat de aanschaf in Mekka of Medina plaatsvond en het product dus met de heilige steden in contact is geweest is doorslaggevend. (Mols 2013, p. 76) Hoewel het aanbod in de eerste twee decennia van de 21ste eeuw is uitgebreid met bijvoorbeeld uiteenlopende elektronische apparaten, digitale gadgets en spelletjes, hebben sommige souvenirs zoals bidkleden, bidsnoeren, gouden sieraden en Zemzemwater flesjes niets aan populariteit ingeboet, al is hun verschijningsvorm wel aan verandering onderhevig doordat ook modern design zijn intrede doet in het assortiment van pelgrimsartikelen. Gebleven is het internationale aanbod van aandenkens, met de kanttekening dat de lokaal geproduceerde souvenirs ook vaak door buitenlandse vaklui worden geproduceerd. <BR>