Op de witte mok is met zwarte letters geschreven: “been there, done that* * Tawaf”, waarbij het woord tawaf dat verwijst naar het rond de Ka’ba in Mekka lopen tijdens hadj en de kleine bedevaart omrah in het Arabisch is geschreven. Het woord tawaf is geschreven in eenvoudig naskh, een cursieve schriftsoort. Door de nadruk op de horizontale verbindingslijnen tussen de onderlinge letters en de drie toegevoegde krulvormen wordt een verwantschap met het Arabisch schrift gesuggereerd. Op het oor van de mok is in het Engels ‘Inspired by Faith’ geschreven. De keuze voor de internationaal vaak gebruikte tekst ‘Been there, done that’ in het kader van een van de vijf pilaren van de islam is nieuw. De verbinding met moderne beeldtaal is een uiting van toenemende popularisering en internationalisering van de souvenir industrie. Deze mok is een moderne variant van populaire bedevaartsouvenirs als theeglaasjes en drinkbekers, die vaak als sets worden verkocht. <BR> De onderzijde van de mok bevat het Arabische logo Duraibah met eronder een Engelse vertaling en de toevoeging ‘fine bone China’. Ook zijn daar het copyright teken voor het design en de verwijzing naar de website aangebracht. Duraibah is de merknaam van een Mekkaans bedrijf genoemd naar een van de deuren van de Grote Moskee in Mekka die naar de bekende Suwaiqa-markt (letterlijk: klein marktje) leidde. Het is een eigentijds vormgeversbureau dat samenwerkt met een team van internationaal gevestigde freelance designers met een islamitische achtergrond en dat verantwoordelijk is voor een nieuwe generatie aandenkens. Het bedrijf heeft als slogan: ‘Inspired by Faith’. Uitgangspunt van het bedrijf is het modern vormgeven van voorwerpen die van oudsher geliefd zijn als souvenir, zoals korans, bidkleden, bidkralen, drinkbekers en horloges en het ontwerpen van nieuwe typen aandenkens zoals telefoonhoesjes en dergelijke mokken. Veel van dergelijke souvenirs worden in Aziatische landen geproduceerd. Deze mok is in China gemaakt.<BR> <BR> Het aanschaffen van souvenirs als onderdeel van pelgrimage en Mekka als belangrijk handelscentrum gaan beide ver terug in de geschiedenis. Ook al voor de komst van de islam vonden er in en rondom Mekka festivals en bedevaarten plaats waar ook goederen werden verhandeld. Na de komst van de islam werden de bedevaarten gecontinueerd, en was handel tijdens de hadj en de omrah, de kleine bedevaart, toegestaan. Men mocht zijn koopwaar verkopen na het ritueel op de Berg Arafat op dag twee van de pelgrimsrites. Dan kochten pelgrims praktische spullen in voor de terugreis en (luxe)producten als aandenken aan de bedevaart en als geschenk voor familie en vrienden. (Khan 2013, p. 230) Pelgrims brachten ook producten uit het thuisland mee naar Mekka om daar voor een goede prijs te verkopen en zo hun terugtocht te financieren. Al vroeg in de islamitische geschiedenis had het jaarlijkse aanbod op de bedevaartmarkten dus al een internationaal karakter. Dit werd versterkt doordat (al dan niet tijdelijk gevestigde) handelaren in Mekka en havenstad Djedda stoffen en andere producten importeerden speciaal voor die bedevaartmarkten. De diversiteit in het aanbod en de internationale oriëntatie was daarnaast mede te danken aan de aanwezigheid van buitenlandse kunstenaars en ambachtslieden in Mekka die handgemaakte souvenirs (zoals schilderingen van de Ka’ba door Indiase schilders) maakten, zeker in de negentiende eeuw maar naar grote waarschijnlijkheid al veel vroeger. (Porter 2015, pp. 105-107) Voor pelgrims geldt vaak dat de productieplaats van ondergeschikt belang is: het feit dat de aanschaf in Mekka of Medina plaatsvond en het product dus met de heilige steden in contact is geweest is doorslaggevend. (Mols 2013, p. 76) Hoewel het aanbod in de eerste twee decennia van de 21ste eeuw is uitgebreid met bijvoorbeeld uiteenlopende elektronische apparaten en digitale gadgets, hebben sommige souvenirs zoals bidkleden, bidsnoeren, gouden sieraden en Zemzemwater flesjes niets aan populariteit ingeboet, al is hun verschijningsvorm wel aan verandering onderhevig doordat ook modern design zijn intrede doet in het assortiment van pelgrimsartikelen. Wat gebleven is het internationale aanbod van aandenkens, met de kanttekening dat de lokaal geproduceerde souvenirs ook vaak door buitenlandse vaklui worden geproduceerd.