Deze plastic hanger heeft aan twee zijden een gegoten afbeelding: de ene kant stelt de deur van de Ka’ba voor, de andere kant is een Arabische tekst met gebeden voor de reis. Gelovigen zeggen deze gebeden vaak op als ze met de auto of het vliegtuig reizen: ‘Gebeden voor de reis. In de naam van God de Barmhartige Erbarmer. Ere aan God. Eer aan God die bruikbaar heeft gemaakt voor ons, waartoe wij niet in staat waren, en waarlijk onze terugkeer is naar onze Heer.’ (Arabisch: Du’a al-safar. bismi Allahi Al-Rahman al-Rahim. Al-hamdu li-llah. Subhan alladhi sakhkhara lana hadha wa ma kunna la muqrinien wa inna ila rabbina lamunqalibun).<BR> <BR> Dit plastic deurtje is een replica in miniatuurformaat van de buitendeur van de Ka’ba die in 1979 in opdracht van koning Khalid bin Abd al-Aziz werd gemaakt, als vervanging van een deur uit 1943 (Mols 2013: 174-175). Pelgrims schaffen dergelijke souvenirs aan tijdens en na de hadj of de omrah, de kleine bedevaart, naar Mekka. Ze worden in uiteenlopende materialen - en prijsklassen - uitgevoerd. <BR> <BR> Afbeeldingen van de Ka’ba zijn van oudsher geliefd als pelgrimssouvenir. Vanaf de dertiende eeuw maakten representaties van het heiligdom in Mekka deel uit van pelgrimscertificaten die men kon aanschaffen na voltooiing van de hadj of omra (de kleine bedevaart). Eenmaal thuis gekomen boden ze de pelgrim een visuele herinnering en familie en bekenden een eerste visuele kennismaking met het Huis van God, waar men dagelijks tot bad (Aksoy & Milstein 2000: 101-134; Sourdel & Sourdel-Thomine 2006). Ook waren er in ieder geval vanaf de negentiende eeuw veelal Indiase schilders in Mekka actief die voorstellingen van de Ka’ba en van de Moskee van de Profeet Mohammed in Medina schilderden als aandenken voor pelgrims aan hun bedevaart en verblijf in deze heilige steden van de islam. (Roches 1904, p. 307). Vanaf de tweede helft van de twintigste eeuw kunnen pelgrims ook nagemaakte onderdelen van de Ka’ba, zoals deze messing deur of het wandkleed dat de deurbedekking van de Ka’ba nabootst, kopen. Dergelijke souvenirs roepen niet alleen de nabijheid van de heilige stad op wanneer men is teruggekeerd naar huis, maar verbinden de gelovige ook met de Ka’ba. Ze dienen als middel om de ervaring van de pelgrimstocht en het bidden dicht bij de Ka’ba in Mekka te herbeleven.<BR> <BR> Het aanschaffen van souvenirs als onderdeel van pelgrimage en Mekka als belangrijk handelscentrum gaan beide ver terug in de geschiedenis. Ook al voor de komst van de islam vonden er in en rondom Mekka festivals en bedevaarten plaats waar ook goederen werden verhandeld. Na de komst van de islam werden de bedevaarten gecontinueerd, en was handel tijdens de hadj en de omrah, de kleine bedevaart, toegestaan. Men mocht zijn koopwaar verkopen na het ritueel op de Berg Arafat op dag twee van de pelgrimsrites. Dan kochten pelgrims praktische spullen in voor de terugreis en (luxe)producten als aandenken aan de bedevaart en als geschenk voor familie en vrienden. (Khan 2013: 230) Pelgrims brachten ook producten uit het thuisland mee naar Mekka om daar voor een goede prijs te verkopen en zo hun terugtocht te financieren. Al vroeg in de islamitische geschiedenis had het jaarlijkse aanbod op de bedevaartmarkten dus al een internationaal karakter. Dit werd versterkt doordat (al dan niet tijdelijk gevestigde) handelaren in Mekka en havenstad Djedda stoffen en andere producten importeerden speciaal voor die bedevaartmarkten. De diversiteit in het aanbod en de internationale oriëntatie was daarnaast mede te danken aan de aanwezigheid van buitenlandse kunstenaars en ambachtslieden in Mekka die handgemaakte souvenirs (zoals schilderingen van de Ka’ba door Indiase schilders) maakten, zeker in de negentiende eeuw maar naar grote waarschijnlijkheid al veel vroeger. (Porter 2015: 105-107) Voor pelgrims geldt vaak dat de productieplaats van ondergeschikt belang is: het feit dat de aanschaf in Mekka of Medina plaatsvond en het product dus met de heilige steden in contact is geweest is doorslaggevend. (Mols 2013: 76) Hoewel het aanbod in de eerste twee decennia van de 21ste eeuw is uitgebreid met bijvoorbeeld uiteenlopende elektronische apparaten en digitale gadgets, hebben sommige souvenirs zoals bidkleden, bidsnoeren, gouden sieraden en Zemzemwater flesjes niets aan populariteit ingeboet, al is hun verschijningsvorm wel aan verandering onderhevig doordat ook modern design zijn intrede doet in het assortiment van pelgrimsartikelen. Wat gebleven is het internationale aanbod van aandenkens, met de kanttekening dat de lokaal geproduceerde souvenirs ook vaak door buitenlandse vaklui worden geproduceerd. <BR>